Eerder deze week dook een filmfragment op van de ingang van het voormalige kamp Westerbork, waar een soldaat op wacht staat.
Een bijzonder beeld volgens Gerdien Verschoor, directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. "Bij de ingang is een barak te zien en die staat ook in delen in onze vaste presentatie. Dus dat is een heel mooie verbinding tussen zo'n historische film en het verhaal dat wij aan het publiek kunnen vertellen," aldus Verschoor.
Begin volgend jaar komt er een tentoonstelling die de beelden verbindt met wat er te zien is op het kampterrein. "In de film zie je de werkplaats waar kinderspeelgoed werd gemaakt. Een aantal maanden geleden hebben wij een ezeltje in onze collectie gekregen dat is gemaakt in Westerbork. Gemaakt in het atelier dat je ziet op de film. Dat zijn heel bijzondere fragmenten."
Vertaling film in tentoonstelling
De 96 minuten ruw filmmateriaal is voor zover bekend het enige filmmateriaal dat ooit is gemaakt van een kamp in bedrijf. In 2017 werd de Westerborkfilm door UNESCO tot werelderfgoed verklaard. Het Herinneringscentrum Kamp Westerbork werkt samen met het NIOD, het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en het Joods Cultureel Kwartier aan de restauratie van de film. Beeld en Geluid doet daarbij de restauratie zelf en het NIOD het wetenschappelijk onderzoek. Ook het herinneringscentrum heeft een taak in de samenwerking: "Wij zorgen voor de publieke vertaling van de film door de tentoonstelling en later in onze educatieve programma's," zegt Verschoor.
Nu zijn twee rollen gevonden met origineel filmmateriaal en dat is veel scherper dan de kopieën die er nu zijn. En dat biedt nieuwe mogelijkheden voor het herinneringscentrum, zegt Verschoor. "We zijn natuurlijk altijd op zoek naar het menselijke verhaal. En nu zou het kunnen dat je die mensen beter kunt herkennen en hun persoonlijke leven kunt gaan vertellen."
Tekst gaat verder onder video
Koert Broersma uit Assen ontdekte in 1996 met een andere onderzoeker dat het beeld van het transport van het Roma-meisje op 19 mei 1944 was. Hij vergrootte een tekst uit die op een koffer stond in de film, ontcijferde de naam en vond die naam op de transportlijst van die dag. Nu er scherpere beelden zijn, biedt dat weer nieuwe perspectieven: "Het nummer van de wagons, maar ook hoeveel personen er in de trein zaten was moeilijk te ontcijferen. Die scherpere beelden maken het nu mogelijk om daar met een andere blik naar te kijken en veel meer te ontdekken."
Vijftien van de in totaal 96 minuten ruw beeldmateriaal is intussen gerestaureerd door Beeld en Geluid. Maar of het ooit tot een film komt? "Bij ons onderzoek hebben we een scenario gevonden en er zijn titelkaarten gevonden. Het was dus destijds wel duidelijk wat men ongeveer wilde. Dus los van het restaureren kun je proberen om de film te monteren zoals die destijds was bedoeld."
Maar zover is het nog lang niet, volgens de projectleider van het filmproject namens het herinneringscentrum en coördinator educatie Christel Tijenk. "Het behoort tot een idee. Maar niet alle onderdelen van het script zijn aanwezig. Het is de vraag wat de toegevoegde waarde is als je een soort 'dit is alles wat er nog over is versie' krijgt. We kijken nog naar de wenselijkheid daarvan. Het hangt er ook vanaf of we daarvoor financiering kunnen krijgen. Het eerste doel is nu het restaureren van het beeldmateriaal," aldus Tijenk.
Koert Boersma ontdekte de datum van het transport van het Roma-meisje (foto: RTV Drenthe)
