In een dag of tien werd in 1945 heel Drenthe bevrijd van de Duitse bezetter. Op veel plekken ging die bevrijding vrij soepel, maar hier en daar werd ook heftig gevochten. Morgen op 14 april is het 75 jaar geleden dat heel Drenthe werd bevrijd.
In de wintermaanden voorafgaand aan de bevrijding, ligt de opmars redelijk stil. Het Ardennenoffensief is dan net achter de rug, de geallieerde troepen moeten tot rust komen. Wanneer het weer het toelaat, trekt het leger verder op richting het Noorden van Nederland, dat nog bezet is door nazi-Duitsland. Het zuiden van Nederland is dan al maanden vrij, maar de opmars van de geallieerden stokte bij Arnhem, na de mislukte Operatie Market Garden.
Coevorden als eerste bevrijd
Noord- en Oost-Nederland wordt grotendeels bevrijd door het 1e en het 2e Canadese legerkorps. Vanuit Overijssel en langs de Duitse grens komt The Lake Superior Regiment op 5 april 1945 aan bij Coevorden. De Bentheimerbrug is door de Duitsers opgeblazen. De Coevordenaren kunnen hun bevrijders aan de andere kant al zien. "Er is nog geschoten vanuit een zogeheten carrier, maar toen trokken de Duitsers zich terug. Daarna ging het vrij gemakkelijk", zegt oorlogskenner Joël Stoppels van Battlefield Tours.
Die nacht trekt de divisie van majoor Calghoun via een nieuw gebouwde Baileybrug Coevorden binnen. De eerste plek in Drenthe is dan bevrijd. "Daarna trekt men door, met als uiteindelijke eindbestemming Groningen", aldus Stoppels. De hoofdmacht van de Canadezen trekt op richting Hoogeveen en Assen. Emmen wordt bevrijd door Polen.
Coevorden bevrijd
Vergeldingsacties
Volgens Stoppels verloopt de bevrijding redelijk soepel, maar wordt er op verschillende plekken ook zwaar gevochten. "Bijvoorbeeld bij Oranjekanaal, maar ook bij Hooghalen. Op die plek is veel verwoest." Drenthe wordt bevrijd door een Canadees commando, maar daar vallen veel verschillende nationaliteiten onder. Er zijn parachutisten uit Frankrijk, maar ook militairen uit België en Polen.
In Drenthe vallen tijdens de bevrijding relatief veel burgerslachtoffers. "Dat had deels te maken met Operation Amherst." In de nacht van 7 op 8 april 1945 worden zo'n zevenhonderd Franse para's boven Drenthe gedropt. "Het waren commando's, die snelle prikacties uitvoerden", legt Stoppels uit. "Daarna trokken ze zich terug, en kwamen de Duitsers weer. Die gingen dan vergeldingsacties uitvoeren. Spier is daar een goed voorbeeld van, daar werden 21 burgers geëxecuteerd." In Fluitenberg vinden negentien burgers de dood.
Volksfeest barst los
Rond de bevrijding zijn er nog wel wat Duitsers in de provincie, maar de meesten trokken zich terug in Assen en ook in Groningen. De geallieerden weten in Assen een hoofdweg richting Groningen af te snijden, waardoor er zeshonderd Duitsers krijgsgevangen zijn gemaakt.
Op 14 april is heel Drenthe dan bevrijd. Een volksfeest barst los. "Jazeker, dat kun je in de Canadese rapporten nog nalezen. Over Assen schrijven ze dat ze nog nooit zo'n festijn hebben meegemaakt. Er staat letterlijk in het rapport dat de kogels je nog om de oren vlogen, want er zaten her en der nog wat Duitsers, maar de burgers waren al aan het feestvieren."
Een tank in Valthe op 12 april 1945 (foto: NIOD - Beeldbank WO2)
