Voor Ad van Liempt went het nooit om over het voormalige kampterrein van Westerbork te lopen.

Vol verbazing kijkt hij naar de overkapping van de voormalige kampcommandantswoning. “Het is een fascinerende plek en dat is het de afgelopen tijd nog meer voor mij geworden."

Ad van Liempt is in 2019 gepromoveerd op een boek over Albert Gemmeker, de kampcommandant die woonde in de oude kampcommandantswoning bij Kamp Westerbork. "Ik heb me eigenlijk nog nooit zo lang met iemand beziggehouden. Ik had eigenlijk de hoop dat ik hem nu zo langzamerhand uit mijn werkkamer had gejaagd, maar hier in Westerbork kom ik Gemmeker weer voluit tegen.”

Bekijk hier het uitgebreide interview met Ad van Liempt

Onderzoek

Van Liempt deed tweeënhalf jaar intensief onderzoek naar de vraag of kampcommandant Albert Gemmeker afwist van het lot van 80.000 Joden, Roma en Sinti. De Nederlandse rechtbank kon dat destijds niet bewijzen. Daardoor werd Gemmeker veroordeeld tot tien jaar celstraf, waarvan hij er zes jaar heeft uitgezeten. “Hij heeft daarna nog 31 jaar geleefd en dat vind ik onbegrijpelijk,” vertelt Van Liempt.

Voor zijn research dook Van Liempt in de Duitse archieven en sprak hij met de dochters van Gemmeker. “Het belangrijkste wat ik heb gevonden was dat de Duitse justitie de jaren na zijn vrijlating heel veel belangstelling voor Gemmeker heeft getoond en eigenlijk heeft geprobeerd het Nederlandse vonnis te corrigeren.”

Wat wist Gemmeker?

Van Liempt vond twee Duitse onderzoeken: één uit 1958 en één uit 1976 waarin grootschalig onderzoek naar de man werd gedaan. “Voor het tweede onderzoek zijn 130 getuigen vanuit de hele wereld gehoord! Allemaal over de vraag of Gemmeker af wist van wat er na transport gebeurde. Het rapport, bestaande uit ruim 130 pagina’s, had de conclusie dat ze niet konden vaststellen dat Gemmeker af wist van de vervolging en daarom is het uiteindelijk niet tot een proces gekomen.”

Schrijftafelmoordenaars

Dat zowel de Nederlandse als de Duitse rechtbank Gemmeker niet konden veroordelen voor massamoord komt volgens Van Liempt ook doordat de zogenaamde ‘schrijftafelmoordenaars’ destijds nog niet bekend waren. “Wat we tegenwoordig weten is dat er ‘schrijftafelmoordenaars’ bestonden, die met een enkele pennenstreek anderen de dood in konden jagen. Dat hele systeem had nog nooit bestaan en is uitgevonden door de nazi’s. Daar speelde Gemmeker een belangrijke rol in, maar dat wist ten tijde van het proces nog niemand. Hij is daarom berecht voor medeplichtigheid wegens de vrijheidsberoving van tienduizenden mensen en niet wegens medeplichtigheid aan massamoord.”

Conclusie

Komt er dan nu, door het onderzoek van Van Liempt, alsnog een antwoord op de vraag wat Gemmeker wist? In zijn boek draagt Van Liempt een groot aantal argumenten aan waarmee de lezer tot zijn eigen conclusie moet komen. “Ik draag toch ook wel onbekende feiten aan die het zeer aannemelijk maken dat hij het toch wel moet hebben geweten, maar een echte ‘smoking gun’ heb ik niet gevonden. Hij heeft natuurlijk geweten dat ontkennen hem zou kunnen helpen. Het ligt voor de hand dat hij die strategie heeft gekozen en daar tot het bittere einde aan heeft vastgehouden. En dat is in zijn geval ook met succes geweest.”

‘Dit boek is een vervulling van een belofte’

Al dertig jaar vindt Van Liempt dat het verhaal van Gemmeker tot op de bodem moet worden uitgezocht. “Vroeger heb ik bij Andere Tijden gewerkt en in dat eerste seizoen, in het jaar 2000, hebben we een uitzending gemaakt over Gemmeker. In die uitzending zegt op een gegeven moment Hans Goedkoop: ‘We hebben vandaag een tipje van de sluier opgelicht, maar er zal ongetwijfeld ooit nog meer komen’. Dit was niet voorzien, maar het is eigenlijk wel een vervulling van die belofte.”

Van Liempt was eerder te gast bij Radio Westerbork waar hij uitgebreid sprak over Albert Gemmeker. Luister de uitzending hier terug.