Geesje Bleeker verraadde in Drenthe en Groningen tientallen mensen in de Tweede Wereldoorlog.
Waarom deed ze dit? In het boek Geesje Bleeker. Ik heb geen verraad gepleegd om het verraad! wordt geprobeerd een antwoord te vinden.
Wie was Geesje Bleeker?
"Bleeker was een jonge vrouw uit Delfzijl, geboren in 1921. In Delfzijl leerde ze een SD'er kennen [een medewerker van de Sicherheitsdienst, red.]. Haar ouders hadden daar veel moeite mee. Door bemiddeling van haar ouders kreeg ze werk in de stad Groningen, waar ze al snel jongens uit het verzet leerde kennen", vertelt een van de schrijvers van het boek, Gerben Dijkstra uit Beilen.
Verraad
Bleeker werd koerierster in het verzet. "In juli 1944 werd ze opgepakt door de SD van het Scholtenhuis. Hier pleegde ze verraad", vertelt Dijkstra. Bleeker werkte mee aan de arrestaties van zeventien mensen, van wie vijf de oorlog niet overleefden. "Het verzet nam haar op 31 augustus 1944 gevangen. Bleeker kwam terecht op boerderij De Strank, aan de Beilervaart in Beilen. Toen Landwachters half oktober de boerderij binnenvielen, werd Bleeker verplaatst naar een woning op het VAM-terrein bij Drijber."
Ter dood veroordeeld
In de woning in Drijber was een geheime zender geplaatst. Toen de SD'ers daar achterkwamen was er een inval, waarna Bleeker werd opgepakt. "Toen pleegde ze opnieuw verraad. Ze kwam in het Huis van Bewaring in Assen terecht. Hier hielp ze mee met het uithoren van gevangenen", aldus Dijkstra. "Na de Tweede Wereldoorlog werd ze vrijwel direct gevangengenomen. Ze werd zowel in Assen als in Groningen ter dood veroordeeld. Uiteindelijk kreeg ze gratie van koningin Wilhelmina."
Waarom pleegde ze het verraad?
"Het is een heel moeilijke vraag. We hebben er in het boek wel een analyse over gegeven. Ze deed het niet vanwege geld, ook niet omdat ze sympathie had voor de NSB. Totaal niet. Maar ze was onder invloed geraakt van SD'ers, van Duitsers. Ze zag alles door hun ogen", stelt Dijkstra. "Ze was in een afhankelijke positie van die SD'ers en deed wat zij vroegen. Ze heeft nooit een opdracht geweigerd, ze deed het gewoon, ook dat verraad."
Een andere kant
Opvallend is dat Bleeker, toen ze op de boerderij De Strank van de familie Zwanenburg zat, meewerkte met het verzet. "Toen half oktober de inval kwam op de boerderij in Beilen, zaten er zeven onderduikers, waaronder vijf joden. Ze zaten verstopt onder de vloer, onder de bedstee waarin Geesje Bleeker lag. Dat wist zij. Ze deed alsof ze ziek was en niet uit bed kon komen. Daarmee redde zij het leven van die vijf onderduikers onder de vloer."
Ingewikkelde vrouw
Volgens Dijkstra maakt Bleeker dat tot een ingewikkelde vrouw. "Het is heel moeilijk om bij haar te zeggen welke redenen ze had. Ze was wel bang voor dreigementen, voor mishandelingen en dat ze naar een concentratiekamp gestuurd kon worden. Nee, ze was geen slimme vrouw, wel naïef. Ze had moeite met onderscheid maken tussen goed en fout. Haar normbesef was heel laag."
Veertig mensen
In totaal verraadde van Geesje Bleeker veertig mensen, dertien daarvan hebben de Tweede Wereldoorlog niet overleefd. "Er zijn ook nog veel vraagtekens. Ze heeft haar levensverhaal opgeschreven voor haar proces in Assen. Dit verhaal zou ze aan een zekere mevrouw Klok hebben geschreven hier in Assen. Dat verhaal ligt misschien nog ergens op een zolder", vertelt Dijkstra.
Het boek Geesje Bleeker. Ik heb geen verraad gepleegd om het verraad! is geschreven door Gerben Dijkstra, W. Brinkman, T.L. Kroes en H.J. Vos en wordt uitgegeven door Uitgeverij Drenthe.
Luister hier naar een gesprek met Gerben Dijkstra in Drenthe Toen op Radio Drenthe.
