EDE - In 1944 meldt Alexander 'Sandy' Cortmann zich op zijn 22ste vrijwillig aan voor een geheime militaire missie. Dat blijkt Operatie Market Garden. In 2019, 75 jaar later, is hij voor de allereerste keer aanwezig bij de herdenkingen van Market Garden in Nederland. Hij is dan 97 jaar. Het wordt een emotionele achtbaanrit; van een hernieuwde en spannende parachutesprong tot een roerende afscheidsborrel bij het graf van zijn beste vriend.

Omroep Gelderland staat komend weekend in het teken van Operatie Market Garden. In de aanloop naar de herdenkingen is deze dinsdag vanaf 17.20 uur de documentaire 'Sandy de verloren veteraan' te zien op TV Gelderland.
Met zijn dan weer ontroerende, dan weer humoristische verhalen wordt Sandy Cortmann die week een landelijke beroemdheid. Tot dan toe is hij vreemd genoeg als oorlogsveteraan onbekend. Hij begeeft zich niet in veteranenkringen en heeft het geld niet om de jaarlijkse herdenkingen in ons land bij te wonen. Ook de behoefte daaraan is er niet; tijdens en na de Slag om Arnhem maakt Cortmann zoveel narigheid mee, dat hij zich decennialang alleen maar bekommert om zijn vrouw en twee kinderen en zijn werk als loodgieter.

Tekst gaat verder onder de foto.

Sandy en partner Joan - foto familie Cortmann

Kameraad Gordon sneuvelt op de eerste dag

In 1942 wordt Cortmann opgeroepen voor militaire dienst. De Schot dient in verschillende onderdelen maar als hij zich in 1944 meldt voor een speciale missie volgt een zware paratrooper-training.

Een week na zijn 22ste verjaardag springt hij op 18 september 1944 uit een vliegtuig boven de Ginkelse Heide bij Ede en belandt in de hel. Hij overleeft de Duitse kogelregen maar zijn vriend Gordon Matthews niet. “Hij werd gewoon aan flarden geschoten.”

'Ik kan verdomme niet zwemmen'

Als de Engelsen zich na een paar dagen van hevige gevechten via de 'White Ribbon Mile' terugtrekken naar de Rijn en de rivier zwemmend moeten oversteken, moet Cortmann toegeven dat hij niet kan zwemmen.

“Ik had dat verdomme nooit geleerd”, zo zegt hij 75 jaar later. “Toen kwamen die kerels die al in het water waren weer terug de oever op, terwijl de Duitsers al aan kwamen marcheren.”

Uit solidariteit laat de hele groep zich krijgsgevangen maken. Vanzelfsprekend voelt Cortmann zich schuldig maar zo zegt hij: “Bedenk wel dat er al twee man in het midden van de rivier door de stroom werden meegesleurd, die hebben we nooit meer teruggezien. En een derde die de overkant wel haalde werd daar op de oever alsnog door de Duitsers doodgeschoten”.

Trouwen in oorlogsschoenen

Cortmann's oorlog eindigt in Stalag IV F, vlakbij Chemnitz. Daar moet gevangene nummer 92100 werken aan de spoorlijn totdat het kamp door de Amerikanen wordt bevrijd. Als hij enkele dagen later door een verwoest en verlaten Chemnitz loopt vindt Cortmann een paar zwarte schoenen die hem perfect passen.

“In die schoenen ben ik later met Joan getrouwd. We waren 34 jaar getrouwd en kregen twee kinderen, Alan en Susan”, blikt hij terug. Sandy overleeft ze allemaal.

De onbekende oorlogsveteraan

Meer dan 67 jaar leeft Cortmann zo onder de radar in zijn huis aan Pittodrie Place in Aberdeen. Totdat hij in 2012 de politie belt nadat er door een paar kinderen is ingebroken. Een agent komt met hem in gesprek, hoort dat hij oorlogsveteraan is en in Arnhem gevochten heeft.

Vanaf dat moment neemt zijn leven een wending. De politieagent brengt Bob Crocker op de hoogte, toen voorzitter van het Parachute Regiment in Aberdeen. Als zijn bestaan en oorlogservaringen ook nog eens worden bevestigd door archieven van het Imperial War Museum in Duxford, gaat het snel.

In 2019 wil Sandy per se bij de jubileumherdenking van Market Garden zijn en dat lukt, ook door zijn goede vriend Gary Haughton, zelf een veteraan van recenter datum. "Ik zie het als een afronding van mijn leven. En om de geesten van Arnhem eindelijk te laten rusten", zegt Sandy daarover in juni vorig jaar tegen Omroep Gelderland.

Tekst gaat verder onder de foto.

Sandy (onder) springt weer boven de Ginkelse Heide - foto Omroep Gelderland

En weer springt Sandy, op zijn 97ste

Voor Sandy is een bezoek aan het graf van zijn kameraad Gordon Matthews dan ook het belangrijkste onderdeel van de herdenkingen. En die septemberweek in 2019 zit hij zo vol adrenaline, dat het zelfs komt tot een tweede parachutesprong boven de Ginkelse Heide.

Ondanks zijn vaste voornemen tot een tweede bezoek aan de herdenkingen komt het niet zo ver. Market Garden-veteraan Alexander 'Sandy' Cortmann overlijdt dit jaar op 23 mei in zijn woonplaats Aberdeen. Hij is 97 jaar geworden.

Bekijk de documentaire 'Sandy de verloren veteraan' nu al: