In het museum Ergens in Nederland aan de Weerdingerhaag in Emmen staat een voorwerp dat je in een verzameling van militaria niet direct zou verwachten. Een kandelaar van zwaar metaal. Voorzitter Erik Zwiggelaar van het museum haalt hem uit de vitrine en laat hem in zijn handen ronddraaien. "Het is een heel simpel ding eigenlijk, niks geen opsmuk. Het is het verhaal dat hem bijzonder maakt."
Op de voet staat in reliëf een tekst: 'Compagnie Internationale des Wagons-Lits'. Zwiggelaar: "Dat is een eind 19e eeuw opgerichte spoorwegmaatschappij voor internationale reizen, bekend om haar luxueuze treinstellen. De Oriënt-Express was een van hun meest tot de verbeelding sprekende reizen. Maar deze kandelaar komt niet van ver, hij komt uit een treinstel dat in de oorlog in Emmen stond."
Razzia van Putten
Het verhaal van de kandelaar staat in verband met Bevelhebber van de Wehrmacht in Nederland, generaal Christiansen. Een jodenhater en oorlogsmisdadiger, onder meer verantwoordelijk voor de razzia van Putten, een vergeldingsactie waarbij het grootste deel van de mannelijke beroepsbevolking werd afgevoerd naar concentratiekampen. In totaal kwamen daardoor 552 mensen om het leven.
Eigen treinwagon
Maar wat heeft een kandelaar in Emmen met deze beruchte nazi te maken? Zwiggelaar: "Christiansen is in januari 1945 in Emmen neergestreken. Hij vorderde onder meer villa de Lindenhof. Van hieruit probeerde hij de opmars van de geallieerden te vertragen. Ik heb wel verhalen gehoord van mensen, die zich herinnerden dat hij hier parmantig rondreed op zijn paard en snoepjes uitdeelde aan kinderen. Die generaal omringde zich graag met luxe dingen. Zo had hij zijn eigen treinwagon bij zich. Misschien was die oorspronkelijk wel van het Koninklijk huis, Wilhelmina had er ook zo één. Misschien dat de Duitsers die gevorderd hadden. In elk geval, die luxe wagon van Christiansen, die stond een paar honderd meter hier vandaan, op een plek aan het verlengde van het spoor."
Geplunderd
Op 8 april 1945, toen het Christiansen te heet onder voeten werd, is hij naar Emden gevlucht. Zwiggelaar vervolgt: "Hij ging ervandoor, maar niet met de trein. Hij heeft zijn wagon hier laten staan. En ja, toen waren de Duitsers weg, de wagon stond daar alleen, daar kon je op wachten, die werd leeggeplunderd. Eén van de items die eruit kwam, was deze kandelaar.
Bewijs
Er is in kringen van Emmer geschiedkundigen al jaren discussie over het verhaal rond de treinwagon. Sommigen bestrijden het, er zou nooit een wagon hebben gestaan. Maar Zwiggelaar gelooft daar niet in: "Ik heb mensen gesproken die dat ding daar gezien hebben." Waar hij dan na de oorlog gebleven is, dat is ook Zwiggelaar niet bekend. "Misschien gesloopt, misschien afgevoerd, misschien opnieuw in gebruik genomen, wie zal het zeggen. In ieder geval heb ik hier de kandelaar, het enige overblijfsel uit die luxe treinwagon, als bewijs."
Drenthe Toen
Luister hier het hele gesprek in het geschiedenisprogramma Drenthe Toen terug. Dit radioprogramma zendt een serie van zeven reportages uit over de bevrijdingsitems uit de collectie van het Museum Ergens in Nederland.
